Laboratorium powieści Nauka i narracja w (arcy)dziełach pozytywizmu

Celem niniejszej pracy było dokonanie analiz i interpretacji, które ujawnią potencjał poznawczy trzech powieści: Lalki Bolesława Prusa, Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza oraz Bene nati Elizy Orzeszkowej. Już samo zestawienie tych pozycji może się wydać nieoczywiste, dlatego domaga się odpowiedniego uzasadnienia. Abstrahując od niemal identycznej natury wątku głównego trzech dzieł, można by określić ich genus proximum et differentiam specificam w obrębie ogólnych założeń, z których wyrasta poetyka narracji realistycznej. Książka Cezarego Zalewskiego mieści się w szeroko rozumianej problematyce antropologii kulturowej. Wnikliwe analizy zostały oparte na bliskich hermeneutyce regułach czytania. Lektura wspiera się „rozumieniem” tekstów, których fragmenty zostają poddane eksplikacjom i deszyfracji sensów. Podstawę interpretacji stanowi rozpoznawanie kontekstów i badanie związków intertekstualnych. Przyjęta metoda polega najczęściej na konfrontacji dwóch tekstów: dzieła naukowego i powieści. Jest rodzajem „laboratoryjnego” postępowania: powieść w takim ujęciu podlega eksperymentowi poznawczemu i nabiera swoistych cech „naukowości”, stając się tekstem rozwiązującym problemy. Zalewski z prac naukowych wydobywa takie kategorie psychologiczne, jak pragnienie, nienawiść, zazdrość czy ambicja, łączy je z problematyką etyczną i określa strukturę fabularną. (…) Autor zmierza do precyzyjnie sformułowanych wniosków, dzięki którym interpretowane powieści zyskują nowatorskie oświetlenie. Zatem zasadnicza wartość tej metody badawczej polega na niezwykle dokładnym „wejściu” w semantykę porównywanych tekstów (naukowego i literackiego). Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Tadeusza Bujnickiego Cezary Zalewski – absolwent polonistyki i filozofii UJ, profesor w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki UJ. Autor prac poświęconych literaturze okresu pozytywizmu, zagadnieniom antropologicznym oraz związkom literatury i fotografii.