Odwet. O małych przyczynach wielkich kryzysów Malcolm Gladwell Książka

Malcolm Gladwell w książce „Odwet” stawia pytania: kto odpowiada za powstawanie i rozprzestrzenianie się „epidemii społecznych”? Jakie mają źródła? Czy człowiek ma na nie wpływ? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ale wybrzmiewa – udział człowieka jest spory. Warto zaznaczyć, że książka jest osadzona w realiach amerykańskiego społeczeństwa, wiele przykładów odnosi się właśnie do Stanów Zjednoczonych, jednak czytelnik z łatwością może odnieść je do innych kontekstów. Początkowo autor opisuje sprawę napadów na bank i ich epidemię w Los Angeles. Pokazane zostały schematy i proces działania osób zamieszanych w rabunki, które dzięki tym działaniom stały się sławne. Jest to naprawdę szokujące. Jeszcze bardziej szokujące były opisane medyczne przestępstwa i ponownie, osoby zamieszane w takie akcje pełniły wysokie stanowiska, stały się popularne. Autor porusza także temat epidemii opioidów. Jednym z najbardziej smutnych fragmentów jest historia Poplar Grove (nazwa robocza, umowna, nie jest prawdziwa, aby nie można było zidentyfikować danego miejsca) – pozornie idealnej społeczności z doskonałą szkołą i bezpiecznym otoczeniem. Nagle w tym miejscu zaczyna się fala prób samobójczych wśród dzieci. Coś, co na początku szokuje, staje się przykrą codziennością. Gladwell analizuje to zjawisko i opisuje presję społeczną nałożoną na dzieci już w podstawówce, głównie ze strony rodziców. Szczególnie poruszający jest rozdział o Holocauście i klubie ocalałych w Los Angeles. Gladwell pokazuje, jak do 1978 roku słowo „Holocaust” praktycznie nie funkcjonowało w świadomości społecznej. Dopiero głośny serial telewizyjny z Meryl Streep sprawił, że miliony Amerykanów po raz pierwszy zetknęły się z tym tematem (pierwsza emisja mini serialu zebrała przed ekranem połowę ówczesnego społeczeństwa Ameryki, a później społeczeństwa Niemiec). Statyści myśleli, że sceny ze scenariusza zostały wymyślone i nie mogli uwierzyć w okrucieństwo, jakie spotkało tyle niewinnych osób… Kilka wybranych ciekawostek: - Wiesz, że wystarczą 3 kobiety, aby zespół zarządu dużej firmy złożony z kobiet i mężczyzn miał większą siłę przebicia? - Dlaczego gepardy zaczęły wymierać i jaka tkwi tajemnica w ich zaskakującym DNA? - „White flight” to ucieczka białych Amerykanów z miast w obliczu napływającej rosnącej liczby Afroamerykanów (tak naprawdę wystarczyła jedna czarnoskóra rodzina, aby rozpoczęła się migracja). - Wiesz, że osiedle Lawrence Tract w Palo Alto w latach 50. było próbą budowania równości rasowej i kontrolowanej integracji rasowej? - Osoby odpowiedzialne za powstanie silnie uzależniających opioidów tak naprawdę nie żałują, że wpuścili je do medycyny? W książce opisanych jest znacznie więcej przykładów i są one rozebrane na części pierwsze: autor przytacza fragmenty wywiadów, spraw sądowych, przytacza eksperymenty, wyniki badań. Każdy rozdział łączy się z kolejnym (i poprzednim), tworząc spójną i dynamiczną narrację. Książkę naprawdę bardzo sprawnie się czyta, angażuje, zaskakuje i skłania do zadawania sobie trudnych pytań. Zdecydowanie warto ją przeczytać, wciąga od pierwszych stron. Gladwell obnaża smutną prawdę o ludziach – widzimy, wiemy, że dzieje się coś złego, czasami w tym uczestniczymy, a w efekcie i tak nic z tym nie robimy. Autor pokazuje, jak kształtuje się zbiorowa świadomość, jakie pułapki niesie życie w społeczeństwie i jak bardzo każdy z nas jest częścią większych procesów, o których często nie mamy pojęcia. 

Ćwierć wieku po zrewolucjonizowaniu naszego myślenia o trendach w „Punkcie przełomowym”, Malcolm Gladwell powraca do swojej flagowej koncepcji, lecz tym razem odziera ją z optymizmu. W „Odwecie” przygląda się mrocznemu rewersowi tej samej monety: mechanizmom, przez które drobne, często ignorowane zdarzenia eskalują, prowadząc do kryzysów na masową skalę. To wnikliwa i niepokojąca analiza tego, jak rodzą się społeczne epidemie – od fali samobójstw po katastrofy zdrowotne. Gladwell dekonstruuje pozornie niezwiązane ze sobą historie, by odsłonić ukryte w nich wzorce. Jak to możliwe, że świadomość na temat Holocaustu w USA praktycznie nie istniała do końca lat 70., a do jej przebudzenia przyczynił się jeden serial telewizyjny? Dlaczego epidemia opioidowa, która zniszczyła życie milionom, pozostała niemal wyłącznie amerykańskim dramatem, napędzanym przez działania zaledwie kilku osób? Co popycha nastolatki w idyllicznym, zamożnym miasteczku do fali prób samobójczych? Autor nie pozostawia nas z samymi pytaniami. Wyposaża czytelnika w nowy język do opisu tych zjawisk, wprowadzając pojęcia takie jak „nadopowieści” – dominujące narracje kształtujące nasze postrzeganie rzeczywistości – oraz demaskując rolę „superroznieścicieli”, czyli jednostek, które stają się kluczowymi węzłami w sieci społecznego zakażenia. Gladwell pokazuje, że kryzysy rzadko są nagłym, nieprzewidywalnym wybuchem. Zazwyczaj są kulminacją sygnałów, które jako społeczeństwo wybieramy ignorować, oraz decyzji, których konsekwencji nie chcemy przyjąć do wiadomości. Siłą Gladwella jest jego unikalny dar do łączenia kropek w fascynującą opowieść. Pisze z lekkością i erudycją, sprawiając, że nawet najbardziej złożone analizy socjologiczne czyta się niczym wciągający thriller. Każdy rozdział płynnie przechodzi w następny, budując spójny i często szokujący obraz ludzkiej natury oraz mechanizmów rządzących zbiorowością. Ostatecznie „Odwet” to książka demaskatorska. Uświadamia, że katastrofy rzadko są nagłym gromem z jasnego nieba. Znacznie częściej to efekt kuli śniegowej, którą sami, świadomie lub nie, pomagamy toczyć. To potężna lekcja krytycznego myślenia, która na zawsze zmienia sposób, w jaki patrzymy na nagłówki gazet i otaczającą nas rzeczywistość. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć, jak kruchy jest porządek, w którym żyjemy. Książkę otrzymałem od Wydawnictwa Znak Literanova w ramach współpracy barterowej za co bardzo dziękuję.

Książka ta opowiada w fascynujący sposób o teoriach powstawania wielkich kryzysów od początku powstania danej genezy ku załamaniu się danego tematu. Dla mnie ta książka to coś nad zwyczaj interesującego i podanego w dość rozbudowany sposób budząc ciekawość i chęć poznania bardziej tematów poruszanych. Książka ta nie jest pozycją dla każdego, nie jest ona łatwo przystępna a raczej bardziej wymagająca ale w ten sposób zmusza czytelnika do większego zaangażowania się w nią i poznania teorii.

„Odwet” Malcolma Gladwella to mistrzowska i niepokojąca rewizja jego kultowej koncepcji „punktu przełomowego”. Gladwell udowadnia, że społeczne „epidemie” – od katastrofalnego kryzysu opioidowego i mechanizmów rekrutacji na Harvardzie, po fale prób samobójczych w pozornie idealnych społecznościach – nie są przypadkowe. To skutek kumulacji zignorowanych sygnałów ostrzegawczych i procesów inżynierii społecznej. Książka wciąga dzięki błyskotliwym studiom przypadków (np. rola telewizji w przebijaniu się słowa „Holocaust” do świadomości publicznej w 1978 roku) i zaskakującym faktom (jak niewielka liczba osób lub czynników może wywołać lawinową zmianę). Autor demaskuje hipokryzję, obnaża winę człowieka i pokazuje, jak łatwo mylimy „nadopowieści” z rzeczywistymi mechanizmami świata i jak łatwo im ulegamy. „Odwet” to dojrzała i sprawnie napisana książka. Jest to lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć, dlaczego współczesne kryzysy wydają się nieuchronne – i jak możemy nauczyć się rozpoznawać ich nadejście. Dla kogo? Dla fanów Gladwella oraz wszystkich poszukujących głębokiej analizy ukrytych mechanizmów rządzących społeczeństwem.

Odwet. O małych przyczynach wielkich kryzysów. Była to nietypowa dla mnie książka, ale czasem warto wyjść ze swojej strefy komfortu! W tej książce szukamy odpowiedzi na pytanie, czy mała zmiana może doprowadzić do wielkiego kryzysu. To lektura, przy której trzeba się mocno skupić. Autor porusza mnóstwo tematów – czasem bardzo różnych – mniej lub bardziej ciekawych, ale każdy znajdzie tu coś dla siebie. Mamy napady na banki, holokaust – ten fragment był moim zdaniem najciekawszy… Trzeba przyznać, że książka ma dość nietypową strukturę. Można w niej znaleźć m.in. tabelki, wykresy, badania naukowe, rzut budynku czy fragmenty wywiadów i wypowiedzi. Czy to była książka dla mnie? Raczej nie sięgam po takie pozycje, ale dobrze było zetknąć się z twórczością tego autora.