Antropologia

Magia i pismo. O dwóch odmianach komunikowania: obrazowym i pojęciowym Kultura Zachodu zwraca się dziś ku magii. Ale czy ów powrót jest na pewno oznaką jej ewolucji? A może raczej dowodem rozpadu kultury? Jakie będzie to miało konsekwencje dla naszego sposobu uczestnictwa w kulturze? Kim będzie nowy kapitalistyczno-metamorficzny podmiot? Czy naprawdę czeka nas epoka magii? Magia i pismo znacząco poszerza wiedzę o zachodzącym w kulturze zachodniej procesie jej umagiczniania. Wiąże się on z przemianami technologicznymi we współczesnym świecie, odchodzeniem kultury od pisma jako głównego medium komunikacji, bankructwem Rozumu, rozwojem kapitalizmu oraz utratą przez ludzi bezpieczeństwa ontologicznego. Umagicznia się także humanistyka, czego przykładem są posthumanizm i nowy animizm, które są nie tylko sposobami magicznego „poznawania” rzeczywistości, ale projektują nowe wzory bycia-w-świecie uwzględniające obecność w nim magii i niejako legitymizujące jej perspektywę przyglądania się rzeczywistości. Magia i pismo to książka o wybitnie interdyscyplinarnym charakterze, autor płynnie porusza się po obszarach antropologii kulturowej, filozofii, psychologii, literaturoznawstwa i medioznawstwa ukazując wieloaspektowość tropienia magii z perspektywy tych dyscyplin.

Ostatnia duża praca Sloterdijka utwierdziła jego pozycje jako jednego z najciekawszych żyjących intelektualistów, nie tylko niemieckiego obszaru językowego. Rozwijając projekt oświecenia oraz oświeceniowej krytyki religii, Sloterdijk podejmuje problem „antropotechnik”, czyli metod wytwarzania odpowiednich postaw i stylów życiowych. Opisując przemiany współczesności, w tym święcące triumfy ruchy pseudoreligijne w stylu scjentologii, Sloterdijk stara się pokazać, za pomocą jakich środków nowoczesność i współczesność wytwarzają takie a nie inne formy podmiotowości i w jaki sposób optyka „antropotechnik” jest w stanie na nowo ufundować projekt oświeceniowej reformy świadomości.

Francuscy historycy od kilkudziesięciu lat zapełniają „lukę” w naszym obznajomieniu z dziejami, która w rzeczywistości nie jest luką, lecz samym sednem historii. Chodzi o historię życia codziennego. Setki, jeśli nie tysiące lat dominacji „wielkich narracji” o „doniosłych” wydarzeniach sprawiły, że nie potrafimy sobie uświadomić charakteru zwykłego życia w danej epoce: wiemy, jak staczano epokowe bitwy, nie wiemy, jak mieszkano. Jacques Le Goff (1924–2014), francuski klasyk historyków z tego nurtu, i młodszy o dwa pokolenia Nicolas Truong (ur. 1967) przedstawili syntezę zjawisk i zagadnień związanych z podstawowym elementem życia codziennego – z ludzkim ciałem. Skupili uwagę na średniowieczu, ponieważ dobitnie reprezentuje ono problem postrzegania historii. Uchodzi za wybitnie duchowe i może dlatego pozostaje słabo zbadane od strony życia „cielesnego”. Autorzy wydobywają charakterystyczne dla średniowiecza zderzenie wysokiego z niskim, wszechobecne napięcie między potępieniem a kultywacją sfery materialno-zmysłowej, między „postem a karnawałem”, celibatem a miłością dworską, nagą Ewą a ubraną Maryją, ascezą a opowieściami o Krainie Pieczonych Gołąbków. Starają się pokazać, że napięcie to, bez mała sprzeczność tkwi w samej naturze chrześcijaństwa, w jego afirmacji doczesności jako dzieła Bożego i zarazem odrzucaniu jej w imię życia wiecznego. Nawet jednak w średniowieczu ciało, jak piszą autorzy, „nigdy nie daje za wygraną”.

José Ortega y Gasset nie był wrogiem demokracji jako ustroju politycznego, ale był krytykiem pewnych zjawisk społecznych z demokracją związanych. Podstawowe założenie monografii stanowi przekonanie, że uzasadniona krytyka może w większym stopniu przysłużyć się takiej czy innej instytucji, aniżeli niezachwiana wiara w jej doskonałość. Studia nad pismami hiszpańskiego filozofa prowadzą do przekonania o kruchości ustroju demokratycznego, którą można wzmocnić poprzez ukształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. Z tej perspektywy mniejsze znaczenie ma masowe uczestnictwo w wyborach, a większe odpowiedzialny i rozumny wyborca, gdyż tylko taki w swojej większości może zapobiec oddaniu władzy w ręce destrukcyjnych sił politycznych. Monografia prezentuje natomiast nieco odmienne od ortegiańskiego spojrzenie na epokę oświecenia, które pozostawiło nie tylko wyraźny zarys nowego porządku społecznego, ale także wytyczne dotyczące odpowiedniego przygotowania do uczestnictwa we władzy mas społecznych. Problem polega na odpowiedzi na pytanie, czy przypadkiem kolejne pokolenia, ignorując okoliczności życia (w tym pewne wydarzenia historyczne), faktycznie kształtowały zachodnią cywilizację zgodnie z duchem oświecenia, a nie tylko z jego formalnymi zaleceniami? Autor

Ten zbiór tekstów, na który składają się: eseje, felietony, recenzje książek i artykuły, a nawet „rozprawy” filozoficzno-pedagogiczne, (w części już publikowane w prasie) powstał z wagi, jaką przywiązuję do postawy proświeckiej. Fakty, które inspirowały mnie do ich szerszego zaprezentowania to po pierwsze niezgoda na prowadzoną klerykalizację życia publicznego, po drugie chęć aktywnego włączenia się w obronę laickiego oblicza mojego kraju, gdzie każdy będzie czuł się jak u siebie. Mam nadzieję, że ta tematyka będzie dla wielu czytelników inspirującym spojrzeniem, bo dzielę się tu prywatnym życiem świeckiego humanisty i mądrymi ideami głoszonymi przez propagatorów tych idei. Fragment I Jakie możliwości wykorzystuję? Mogę jasno stwierdzić, że próbowałem wielu działań. Poza publicystyczną krytyką: hipokryzji władzy, która za nic ma prawne wyznaczniki; indoktrynacji prowadzonej na dzieciach w państwowym szkolnictwie i presji wywieranej na ich rodzicach do życia według nakazów Kościoła, pokazuję postawy humanistów świeckich jako inną twarz człowieczeństwa. […] uważam siebie za „kulturowego secesjonistę”, bo zawłaszczające działania religijnych dominatorów wpędzają mnie w jednowymiarowy świat. Nie chcę należeć do takiej kultur. Jak dostrzegam – wielu dziś podobnie się separuje. Fragment II Mówiąc o krytycznym myśleniu, o rozumnej wolności, nie mówimy o myśleniu automatycznym, z którym mamy najczęściej do czynienia, a o myśleniu racjonalnie argumentowanym. Ono w głównej mierze opiera się na szacowaniu prawdopodobieństwa. Podstawą jest tu zadawanie właściwych pytań. Człowiek myślący pyta: „Czy na pewno tak…?, Czy na pewno to…? Mądre jest odpowiedzenie sobie lub w rozmowie z interlokutorem: „A skąd to wiesz, z jakich źródeł czerpiesz pewność?”.

Choć nie brakuje publikacji kwestionujących religie, niewiele z nich oferuje alternatywę i niewiele odpowiada na pytanie: jak wieść satysfakcjonujące życie bez wsparcia jakie daje nam wiara? Publikacja Philipa Kitchera z pewnością wypełnia tę lukę. Autor podobnie jak przedstawiciele nurtu nowego ateizmu, rozwiniętego przez Richarda Dawkinsa, Christophera Hitchensa, Daniela Dennetta czy Sama Harrisa dokonuje konsekwentnej krytyki religii, jednak docenia jej funkcję społeczną. Dotychczas potrzeba wspólnoty, poczucia tożsamości, istnienia obiektywnych prawd moralnych czy poczucia sensu realizowane były na gruncie wierzeń religijnych. Kitcher rozdział po rozdziale udowadnia, że sensowne życie bez religii jest możliwe.  

Opracowanie wpisuje się w nurt badań nad historyczną antroponimią pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego, które są prowadzone przez onomastów z różnych ośrodków i mają już swoją tradycję. W książce poddano analizie antroponimy przedstawicielek płci pięknej. Dotyczy ona mian kobiet należących do dwóch warstw społeczeństwa feudalnego: mieszczańskiej i chłopskiej. Objęty badaniem obszar stanowi rubież osadniczą, językową, wyznaniową i kulturową. Już od średniowiecza ścierały się tu wpływy Słowian zachodnich i wschodnich. Zakreślone ramy chronologiczne analizy obejmują XVII i XVIII wiek. Jako jedno z narzędzi do badania procesu kształtowania się historycznych nazw osobowych kobiet na tym terenie autor proponuje opracowaną przez siebie metodologię dynamicznych modeli nazwiskowych. Istotną częścią monografii jest słownik poświadczeń źródłowych derywatów nazwiskowych, który zawiera obszerny materiał egzemplifikacyjny. Zgromadzone w leksykonie nazwy osobowe świadczą o bogactwie i różnorodności systemu antroponimicznego kobiet obu warstw społecznych.

Zbiór esejów z różnych dziedzin psychologii, a także antropologii kulturowej, paleogeografii i geologii, socjologii, filozofii politycznej, filozofii religii, teologii, historii, orientalistyki, kulturoznawstwa, leksykografii, pedagogiki, genetyki i archeologii, inspirowanych teorią czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego i powiązanym z nią modelem sytuacji. Autorzy pokazują, co współczesna nauka wnosi do rozumienia pojęcia sytuacji i co niemal pół wieku po ukazaniu się tekstu Profesora (Człowiek w sytuacji, PWN, 1975) możemy powiedzieć nowego o człowieku w wielości sytuacji, których jest on podmiotem. Oddając do rąk Czytelnika tę monografię, chcemy zwrócić uwagę na jeszcze jeden, ważny aspekt: otóż w warunkach, gdy aktualność obowiązujących paradygmatów naukowych zmienia się sezonowo, propozycja Tadeusza Tomaszewskiego może być przykładem pożytku z trwałości ustaleń opartych na rzetelnej wiedzy. Możliwość odniesienia się do nich (czy to na zasadzie aprobaty, czy negacji) staje się argumentem na rzecz wartości tradycji w nauce. ****** Humans in situations not only from a psychologist’s perspective. Sudies inspired by the theory of Tadeusz Tomaszewski A collection of essays from various fields of psychology, as well as cultural anthropology, paleogeography and geology, sociology, political philosophy, philosophy of religion, theology, history, oriental studies, cultural studies, lexicography, pedagogy, genetics and archeology – inspired by Professor Tadeusz Tomaszewski’s theory of activity and related to the underlying situational model. The authors demonstrate what contemporary science brings to the understanding of the concept of a situation, and now, nearly half a century after the publication of Professor Tomaszewski’s text (Humans in situation, PWN 1975) what new insights we have about a human being in the multiplicity of situations he or she finds themselves in.

Państwa, narody czy plemiona tworzą mity i legendy, które uzasadniają ich istnienie i przydają im nadprzyrodzonego wymiaru. Nie inaczej jest z nami, Polakami. Nasi przodkowie przed wiekami wierzyli, że polskie dzieje nie zaczęły się od Mieszka I, lecz od od biblijnego Noego i jego synów. Dowodzili tego liczni kronikarze, a szlachta przyjmowała ich wywody przekonana, że jest „narodem wybranym” ? potomkami legendarnych Sarmatów. Polacy mieli też być wybrańcami Boga i w roli przedmurza bronić katolicyzmu przed islamem. Ten sam Bóg doprowadził do upadku Rzeczypospolitej, aby dzięki polskiej ofierze, odkupieniu na wzór Chrystusowego, odrodził się nowy, lepszy świat ? pisali w XIX wieku na emigracji romantyczni poeci z Mickiewiczem na czele.

Tom ten zawiera: Wolność i cywilizacja oraz studia z pogranicza antropologii społecznej, ideologii i polityki, Śmiertelny problemat, Ogólnopolska służba wywiadowcza, Podstawy nierówności między ludźmi, Antropologiczna analiza wojny, Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, Natura ludzka, kultura i wolność.

Szeroko cytowana, napisana przez wybitnych uczonych amerykańskich książka przedstawia strategie analizy danych jakościowych. Ukazuje proces badawczy jako interakcję społeczną, a także zwraca uwagę na etyczne aspekty badań. Odpowiada na pytanie: jak w sposób systematyczny, rzetelny i wiarygodny prowadzić badania jakościowe? Czytelnik dowiaduje się o ścisłych powiązaniach między teorią, metodologią i empirycznymi badaniami jakościowymi. W książce przedstawiono wszystkie etapy badań terenowych – zbieranie, ogniskowanie i analizowanie danych oraz przedstawianie wyników. Napisana z interakcyjnej perspektywy socjologicznej książka ma charakter interdyscyplinarny. Może służyć jako podstawowy podręcznik do nauczania metod jakościowych w socjologii, antropologii społecznej, etnografii, a także w naukach politycznych. Będzie szczególnie przydatna w badaniu takich zagadnień jak: relacje społeczne i komunikacja społeczna, subkultury i style życia, stosunki edukacyjne, stosunki pracownicze, przestępczość i dewiacja, organizacje społeczne i ruchy społeczne, sfera publiczna, administracja i polityka.

Podręcznik akademicki dla studentów biologii, antropologii fizycznej i kulturowej, etnologii, socjologii, psychologii, pedagogiki, medycyny (zwłaszcza estetycznej), filozofii (zwłaszcza specjalizacji estetyka) oraz gender studies, zainteresowanych zagadnieniem atrakcyjności człowieka. Książka ta, odwołująca się do wyników najnowszych badań i zaopatrzona w bogaty spis literatury stanowi doskonałe źródło wiedzy zarówno dla badaczy podobnej problematyki, jak i dziennikarzy oraz popularyzatorów nauki. Napisana prostym, jasnym językiem będzie z pewnością fascynującą lekturą także dla wszystkich czytelników interesujących się problemami symetrii twarzy, atrakcyjności zapachu, wymiarów ciała czy znaczenia, jakie przywiązujemy do wzrostu osób, z którymi nawiązujemy kontakty. Zespół autorów pod kierunkiem prof. dr hab. Bogusława Pawłowskiego, znanego i cenionego w świecie antropologa z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Zakładu Antropologii PAN, nie tylko prezentuje ostatnie ustalenia w tej dziedzinie, ale również proponuje wyjaśnienia, które często szukają przyczyn ludzkich preferencji estetycznych w mechanizmach ewolucyjnych.

Robert Graves (1895-1985) był poetą z przekonania, powieściopisarzem dla zarobku i badaczem tradycji z namiętności. "Biała Bogini" (1948, wydanie rozszerzone: 1961) powstała między dwoma najbardziej znanymi u nas dziełami tego angielskiego twórcy: powieścią "Ja, Klaudiusz" (1934) i "Mitami greckimi"(1955). Graves wysuwa kontrowersyjne hipotezy, które nadają jego dziełu wprost sensacyjny charakter. Czytelnik wraz z autorem tropi ślady domniemanej tytułowej bogini w obrzędach i mitach starożytnej Irlandii i Brytanii. Te kruchy tradycji zawierają, zdaniem Gravesa, przekaz o pradawnym powszechnym kulcie tego bóstwa: bogini o wielu imionach, swoistej prototypowej religii. "Biała Bogini" to dzisiaj dzieło "kultowe", które niezależnie od kontrowersyjnej tezy jest prawdziwą kopalnią wiedzy o mitologii różnych kultur i o historii religii.

Systematyczny wykład antropologii, opisujący zagadnienia teoretyczne, metodologiczne oraz praktyczne tej prężnie rozwijającej się dyscypliny. Autorka przedstawia zakres wiedzy niezbędny do sprawnego poruszania się w świecie różnorodności kulturowej, łącząc zdobycze antropologii światowej z polskim dziedzictwem badań etnologicznych i antropologicznych. Ważne miejsce w podręczniku zajmują zagadnienia etyczne związane z prowadzeniem badań antropologicznych.

Książka jest próbą zastosowania założeń kulturoznawstwa krytycznego. Teksty w niej zawarte mają różny charakter, ale ich spoiwem jest zarówno intuicyjne, jak i „wyrozumowane” zastosowanie strategii krytycznych odnoszonych do różnych aspektów współczesności, poczynając od rynku, pracy i ekonomii, a kończąc na popkulturze i innych sferach symboliczności w czasach deficytu demokracji jako pola praktykowania wolności. "Mimo mnogości tekstów udało się zachować myślowy porządek i ideę przewodnią pracy. Poszczególne artykuły dialogują ze sobą, uzupełniając się w często intrygujący sposób. „Próba kulturoznawstwa krytycznego” okazała się w rezultacie nader udana, prowokująca i oryginalna. Na polskim rynku nie ma obecnie pracy porównywalnej pod względem merytorycznym i, użyjmy tego słowa, ideologicznym. Świetnie pomyślana i skutecznie przeprowadzona idea leżąca u źródeł tomu winna znaleźć mu czytelników w środowiskach nauk humanistycznych, społecznych, a także daleko poza nimi". - dr hab. Waldemar Kuligowski

Przygotowując i spożywając jedzenie, opowiadamy o sobie. Niektórzy kreują te opowieści świadomie, inni nie. Lektura książki "W garnku kultury" może być krokiem w kierunku pogłębienia świadomości kulinarnych sygnałów, jakie wysyłamy każdego dnia (i jakie do nas docierają, wysyłane przez innych). Książka podzielona została na trzy zasadnicze części o zróżnicowanej tematyce. Pierwsza – "Jedzenie w (nie)świadomości" – zawiera teksty, których autorzy podejmują refleksje nad funkcjami, jakie spełnia jedzenie w naszym codziennym życiu, oraz nad tym, na ile zdajemy sobie sprawę z wyjątkowego potencjału kulinariów w wyrażaniu i kreowaniu naszej tożsamości, systemu wartości itd. Jednak kulinaria związane są nie tylko z czynnością spożywania, ale też oglądania i tworzenia. Dlatego druga część książki poświęcona jest "Medialnym i artystycznym kontekstom jedzenia". Trzecia część książki zabiera czytelnika w najmroczniejsze strefy kulinarnych doświadczeń. Od razu zatem ostrzegamy, że tym razem nie będzie smacznie i przyjemnie. Podjęte tam zostają bowiem rozważania nad tymi kontekstami jedzenia, które zwykle są pomijane jako wstydliwe, szokujące, wkraczające w przestrzeń tabu: głód, kanibalizm, wydalanie itd. Spis treści Aleksandra Drzał-Sierocka, Wstęp Wiesław Godzic, Aleksandra Kleśta-Nawrocka, Lucyna Zembowicz, Marta Dymek, Radosław Muniak, Jeść! Kulturowe konteksty jedzenia (zapis debaty) CZĘŚĆ I: Jedzenie w (nie)świadomości Joanna Mroczkowska, Praca w domu czy w gospodarstwie: wartościowanie zajęć domowych kobiet wiejskich Dominika Potkańska, Zmierzch epoki tradycyjnego konsumenta, czyli jak wspólne zakupy ekologicznej żywności kształtują tożsamość społeczną młodych Polaków. Odradzający się ruch żywieniowy kooperatyw spożywczych w Polsce – przykład Warszawy Ariel Modrzyk, Marnotrawstwo żywności. Zarys podstawowych uwarunkowań ekonomicznych i kulturowych Agnieszka Długosz, Tomasz Trąbiński, Uważne jedzenie jako forma praktyki duchowej i filozofia codzienności CZĘŚĆ II: Medialne i artystyczne konteksty jedzenia Karol Jachymek, Wszystko czerwone. Coca-cola, PRL i kino polskie Joanna Jeśman, Sztuka kulinarna postczłowieka, czyli bioartystyczny Master Chef Monika Sońta, Blogowi profesjonaliści w kuchni, czyli o energii społecznej przełożonej na internetowe statystyki Katarzyna Twardowska, „Baby do garów! ”, czyli feminizm od kuchni. Kulinaria w perspektywie genderowej Agata Ciastoń, Kucharz na szklanym ekranie, czyli o różnych obliczach programów kulinarnych CZĘŚĆ III: Nieprzyjemne jedzenie Mateusz Skrzeczkowski, Sprawstwo w obliczu granicznego doświadczenia głodu w lagrze – niemoralność heroicznej etyki Radosław Filip Muniak, Filozofia kanibalizmu Aleksandra Drzał-Sierocka, Food film na opak. Antyestetyczny wymiar jedzenia w filmach Wielkie żarcie, Super Size Me oraz Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek

Antropozofia jest niezwykle złożonym zjawiskiem. Jej rozpowszechnienie i popularność mogą być barometrem pluralizmu światopoglądowego danej społeczności, zaś uzdrowieniowy charakter otwiera pole do interpretacji i analiz pozwalających na lepsze zrozumienie idei antropozoficznych, obaw społecznych, z których wyrastają, i lęków, na które odpowiadają. Nie należy zapominać, że antropozofia powstała w latach, kiedy ludzie pogrążeni w światopoglądowym kryzysie, starali się tworzyć nowe koncepcje świata i człowieka, szukając nowego ładu społecznego, duchowego i kulturowego. Antropozofia proponuje pozytywne rozwiązanie, jest twórczą, rozwojową koncepcją przemiany świata i uleczenia społecznych niepokojów. Warto przyjrzeć się antropozofii, a nawet odwrócić perspektywę, spróbować zobaczyć siebie wobec antropozofii, przejrzeć się w niej jak w lustrze. "Dobrze napisana i ciekawie skonstruowana dramaturgicznie opowieść o bliskiej obcości wśród nas wypełnia istotną lukę w powszechnej wiedzy o fenomenie ciągle żywym, ewoluującym, ale także o ludziach, którym nie wystarczają zwykle prawdy religijne, jako że dążą do Prawdy immanentnie zawartej w ciele i umyśle, pod warunkiem że się uwierzy, bo tylko wtedy można wiedzieć. Polecam tę książkę jako oryginalną próbę antropologicznego wglądu w ezoteryczny świat i mikrokosmos wspólnoty, dla której horyzontem wyobraźni jest makrokosmos jako tajemnica". Prof. Wojciech J. Burszta Maja Dobiasz - antropolożka i animatorka kultury. Doktorantka w Instytucie Kultury Polskiej UW. Badawczo zainteresowana społecznościami alternatywnymi, edukacją nieformalną i antropologią komunizmu. Prowadzi badania etnograficzne na Południowym Mazowszu, Dolnym Śląsku oraz w szkołach alternatywnych. Zawodowo zwiazana z Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Badania antropologiczne "Wybory życiowe młodych Polek" - ukazujące różnorodność znaczeń nadawanych przez kobiety ich własnym wyborom - wpisały się w dyskurs społeczny wokół "nowego kontraktu płci". Autorka starała się dostrzec, kim chce być, stawać się lub pozostać każda uczestniczka badań. Efektem tych starań są pasjonujące narracje młodych kobiet, ukazujące różnorodność dokonanych i deklarowanych przez nie wyborów życiowych.

Esej Jacka Dobrowolskiego to antropologiczny szkic, który stara się odpowiedzieć pytanie, czy starożytne hasło „poznaj samego siebie” jest wciąż aktualne w naszych czasach, zdominowanych przez naukę i technikę. Esej został wyróżniony w drugiej edycji konkursu o nagrodę im. Barbary Skargi na esej metafizyczny.

Książka stanowi zbiór ściśle powiązanych ze sobą szkiców, podejmujących refleksję teoretyczną nad dziedzinami rozpatrywanymi zazwyczaj osobno: antropologią słowa, teorią antropologiczną, filozofią kulturalistyczną i założeniami animacji kultury. Kwestie te ujmowane są transdyscyplinarnie, a spójność nadaje im szeroka perspektywa antropologiczna, pozwalająca wydobyć wiele powiązań między zagadnieniami i zjawiskami z tych obszarów, które w ten sposób oświetlają się nawzajem. Jednym z głównych wątków przewijających się przez różne podejmowane problemy jest – wydobyta w tytule – opozycja między dwiema strategiami poznawczymi w naukach o kulturze, określonymi metaforycznie jako strategia lunety i strategia radaru. Pierwsza reprezentuje stanowisko nauki paradygmatycznej, w której przyjęta teoria poprzedza rozpoznania badanej rzeczywistości, druga oddaje postparadygmatyczną orientację naukową, zgodnie z którą to z samej rzeczywistości płyną wyzwania poznawcze, dopiero w kolejnym kroku poddawane opracowaniu teoretycznemu, przy zachowaniu podejścia antysystemowego i kontrtekstowego.

Rozważania nad tym, jak tekst jako podstawowy nośnik wiedzy i wymiany idei w obszarze humanistyki i nauk społecznych, kształtuje to, co nazywamy wiedzą. Punktem wyjścia do tych przemyśleń są prace filozoficzne Emmanuela Lévinasa oraz amerykańskich antropologów postmodernistycznych, pozwalające autorce skupić uwagę na etycznych podstawach krytyki norm tekstowych. Tekst nigdy nie jest tylko o tym, o czym jest, bo to, jak został napisany, jakie stanowisko prezentuje, co prezentuje i w jakich kategoriach, świadczy o pobocznych, nieartykułowanych wprost celach. Autorka wskazuje ograniczenia tekstu jako narzędzia komunikacji i jako metafory przedmiotu poznania. Pyta o sens „pisania inaczej”: inaczej niż to wcześniej robiono, ale też inaczej, czyli hermetycznie, niejasno, w taki sposób, że tekst staje się wyzwaniem dla czytelnika. Opowiada się za pożytkami mogącymi płynąć ze zmagania się z pisarstwem odmawiającym posłuszeństwa w lekturze.

Od-tworzyć przeszłość... Tak czyni malgaski lud Sakalawa, uczestnicząc w tradycyjnym kulcie czumba, w którym postacie królów wcielają się w osobę ekstatycznego medium. Ale rekwizyty są zupełnie współczesne: kobieta-wybranka ducha rozmawia z nim przez telefon komórkowy i puszcza mu przeboje malgaskiej muzyki popularnej. Czumba to performans, w którym zacierają się granice między historią a teraźniejszością, światem żywych a duchami zmarłych, władcą a poddanymi, kobietą a mężczyzną. Tę dynamicznie odgrywaną przeszłość odtwarza też Karolina Marcinkowska w swoim studium – rzetelnym, szczegółowym, obfitującym w nowe, nieznane w polskiej etnologii materiały, pozyskane przez nią w trakcie kilkukrotnych pobytów badawczych na Wyspie Przodków, Tanindrazana, jak brzmi rodzima nazwa Madagaskaru. W efekcie otrzymujemy wielowymiarowy wgląd w kolejny afrykański kult owładnięcia przez duchy przodków, mniej znany niż spopularyzowane przez naukę francuską i angielską kulty zar czy bori, ale fascynujący ze względu na swoją barwność, dynamikę i heterogeniczność prof. Jerzy S. Wasilewski Karolina Marcinkowska – doktor antropologii, twórczyni inicjatywy AFRICA REMIX. Prowadzi autorskie prelekcje dotyczące nowych zjawisk społeczno-kulturowych i sztuki współczesnej w Afryce Subsaharyjskiej, warsztaty „Afryka bez maski”, warsztaty komunikacji międzykulturowej i antydyskryminacyjnej dla nauczycieli, młodzieży, policji. Zaangażowana w projekty kuratorskie i badawcze, m.in. w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, MEG-Musée d’Ethnographie w Genewie. Realizowała projekty edukacyjne m.in. w Ghanie, Kenii, Brazylii.

Cierpienie to fenomen nieodmiennie związany z ludzką egzystencją nieomal od początku jej ontogenezy aż po tanatogenezę. Czasem cierpienie trwa krótko i bywa znośne. Innym razem zdaje się nie mieć końca, przygniata człowieka swoim nadmiarem oraz konsternuje bezcelowością. Inni z kolei w cierpieniu dostrzegają sens życia (Frankl), czy narzędzie Boga do napominania ludzi (Lewis). Przed cierpieniem nikt nie może uciec, ani znaleźć dla siebie schronienia. To zjawisko powszechne i nieustannie budzące myśl z uśpienia. W publikacji zagadnienie cierpienia zostało omówione w interdyscyplinarnej perspektywie. Takie szerokie podejście umożliwia pełniejszy ogląd fenomenu cierpienia i uchwycenie całej jego złożoności. Celem publikacji są nie tylko poszukiwania natury poznawczej, lecz również dociekania o charakterze terapeutycznym, pedagogicznym oraz społecznym. Publikacja stwarza specjalistom z różnych dziedzin odpowiednie forum do wymiany własnych poglądów na temat cierpienia oraz przedyskutowania stopnia skuteczności metod mierzenia się z nim.

Materiały wizualne w badaniach jakościowych pokazują możliwości wykorzystania w toku badań jakościowych różnych materiałów wizualnych, takich jak fotografie czy filmy. Autor omawia w pracy podstawowe metody i podejścia do materiałów wizualnych z perspektywy antropologii i socjologii. Pokazuje również, jak w praktyce zaprezentować wyniki badań posługujących się obrazami. Pierwsza publikacja z serii NIEZBĘDNIK BADACZA, składającej się z ośmiu praktycznych przewodników, które stanowią najbardziej rozległe i szczegółowe wprowadzenie do badań jakościowych. Każdy tom jest częścią serii, ale może być czytany jako odrębna całość, prezentująca najważniejsze metody i etapy badawcze. Wszystkie tomy zostały napisane przez uznanych autorów z szerokim doświadczeniem w poszczególnych dziedzinach, dlatego też zainteresują nie tylko studentów i wykładowców, ale również praktyków.