Helena z hr. Tyszkiewiczów hr. Ostrowska Wspomnienia

Pamiętnik Heleny Klotyldy z hr. Tyszkiewiczów Ostrowskiej (1876-1953) opisuje lata dzieciństwa spędzonego głównie w majątku rodzinnym Tyszkiewiczów w Kretyndze i w Połądze na Żmudzi. Autorka przedstawiła szeroką panoramę życia polskiej arystokracji na pograniczu Imperium Rosyjskiego i Cesarstwa Niemieckiego (Prus Wschodnich). Wiele miejsca poświęciła życiu codziennemu, stosunkom rodzinnym, edukacji, obyczajom, gospodarce, relacjom z nauczycielami domowymi i służbą. Ważną częścią pamiętnika są opisy stosunków narodowościowych tych ziem oraz relacje między Polakami, Rosjanami, Żydami, Żmudzinami, Litwinami, Łotyszami i Niemcami. Autorka rysuje niemal idylliczny obraz obyczajów kresów północno-wschodnich. Wspomnienia zostały napisane w późnym okresie życia, prawdopodobnie podczas II wojny światowej, co pozwoliło spojrzeć z dalszej perspektywy na opisywane czasy i ludzi. W narracji pamiętnika dominują refl eksyjne i nostalgiczne opisy, choć niepozbawione realistycznych szczegółów.
Publikowane wspomnienia zostały odnalezione w Londynie, w dokumentach syna Autorki – Krystyna Ostrowskiego i przywiezione do Polski przez jego córkę Beatę Ostrowską-Harris. Nie znamy niestety oryginału pamiętnika, a tylko jego maszynopis, sporządzony zapewne podczas pobytu Heleny Ostrowskiej z rodziną w Portugalii (i zapewne kontynuowany w Anglii). Maszynopis został później powielony w kilku kopiach wraz z dodatkami pt. Żałoba – po śmierci ojca i o zesłaniu na Syberię Marii Tyszkiewiczównej. Te materiały wraz z rękopiśmiennym brulionem (ok. 200 stron), zawierające treści, które jak się wydaje służyły do kompozycji pamiętnika, zostały udostępnienie wydawcom.