Teorie zmiany na przykładzie włoskiej polityki wschodniej

Poszukiwanie sposobów na możliwie pełne i wiarygodne ujęcie naszych wyobrażeń na temat otaczającej nas rzeczywistości będzie zawsze zadaniem zbyt złożonym, by zamknąć je w jakimkolwiek schemacie badawczym. Niemniej jednak bez podejmowania prób analizy bardziej abstrakcyjnej niż obserwacja zwykłego toku wydarzeń niewiele potrafilibyśmy zrozumieć z otaczającego nas świata.
Wybór określonej koncepcji teoretycznej w bardzo dużym stopniu determinuje sposób odczytania i rozumienia przeszłości, teraźniejszości czy naszych wyobrażeń na przyszłość. Na te same pytania dostajemy różne odpowiedzi, nasza uwaga koncentruje się na innych zagadnieniach, świadomie pomijamy to wszystko, co według założeń danej koncepcji dla opisu rzeczywistości jest mniej istotne. Analiza polityki włoskiej według najważniejszych szkół teoretycznych miała przede wszystkim pokazać ich możliwości eksplanacyjne, ale też ograniczenia. Dobrze, gdyby przekonała, że warto korzystać, o ile to możliwe, z różnych modeli teoretycznych. Jeden schemat relacyjny nigdy nie pomieści złożoności i różnorodności zjawisk społeczno-politycznych.